Posts

Showing posts from September, 2021

KWAYAR HALITTA (THE CELL)

Image
 SCIENCE IN HAUSA: EPISODE 13 Kowacce halitta walau mutum, dabba ko tsirrai suna tattare ne da wasu kananun ginshikai wadanda sune tushen gabobi da kuma tsokar jikinsu. Wadannan abubuwa sune kwayar halittu (Turanci: Cell or Cells) wadanda sune ginshikan kowacce siffar kowacce halitta. Sunada kankatar da ido baya iya ganinsu face da na'urar hangen nesa (microscope). Kwayar halitta/halittu (daga yanzu KH) sune mafi kankantar siffa a jikin kowacce rai. A jikin mutum kadai akan samu KH kimanin trillion 50; a jikin yatsa ana iya samun kimanin miliyan 10. Yayinda a jikin silin gashi guda ana iya jera KH guda 10 saboda kankantarsu. Misalin KH da akan iya gani da ido itace kwaiduwa (egg yolk) wanda KH ce guda mai zaman kanta. Amfanin KH sun hada da samar da kuzari da kuma sinadaran gina jiki. KH ta kashi izuwa kashi biyu;  1- Eukaryotic: Wadannan ana samunsu ne a jikunan mutane da tsirrai. KH din eukaryotic suna tattare da kayan ciki (Organelles) wadanda suke kunshe da wadansu abubuwa daya

KWAYAR ZARRA (THE ATOM)

Image
 SCIENCE IN HAUSA: EPISODE 12 Dauki dutse guda kayi ta farfasashi; nasan zai kai matakin da bazaka iya fasashi ba saboda ya zama gari. Da zaka iya tattaro wannan garin ka hadeshi zaka samu dutsen ya dawo siffarsa. Wannan garin dauke yake da wasu kananun bangorai da ido baya iya gani; ana kiransu da kwayar zarra. Kwayar Zarra ((daga yanzu KZ) Turanci; Atom) itace mafi kankantar kowanne burbushi (element). Wadannan burbushi sune ginshikan kowacce siffa dake kewaye damu kamar duwatsu, iska, ruwa da makamantansu. Cikin kowanne burbushi akwai KZ wacce take kebanta da wasu halayya mabambantan juna. Tattare da kowacce KZ akwai wasu kananun ginshikai da sune suke dauke da halayyar burbushin KZ din; ana masu lakabi da sub-atomic particles a Turance. Wadannan ginshikan sun hada da protons, neutrons da electrons. -Proton: Wannan shine yake dauke da cajin dama (+) kuma da shine ake danganta mazaunin kowanne burbushi a Jadawalin Burbushi (Periodic Table of Elements). Adadin yawan protons na kowacce